कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को उपचार, रोकथाम, नियन्त्रण र समन्वयमा मुख्य भूमिका निर्भाह गरिरहनु भएका जिल्ला समन्वय समिति झापाका प्रमुख एवम् कोरोना भाइरस संक्रमण रोकथाम, उपचार समन्वय तथा अनुगमन समिति झापाका संयोजक सोमनाथ पोर्तेलसँग जिल्लामा कोरोना भाइरसले उब्जाएका समस्या, चुनौति र समाधानबारे गरिएको कुराकानी :

१.झापामा कोरोना रोकथाम, नियन्त्रण र उपचारको तयारी कस्तो छ ?
– हामीले झापा जिल्लामा जिल्ला स्तर र स्थानीय स्तर गरेर अहिलेसम्म ७३६ बेड क्षमताको क्वारेन्टाईन निर्माण गरेका छौं । अझ थप क्वारेन्टाईन निर्माणको प्रक्रियामा नै छन् । थप समेत गर्दा करिब ४ हजार क्षमताको क्वारेन्टाईन निर्माण हुने छ । नेपाल सरकारले घोषणा गरेको लकडाउनलाई पुर्ण रुपमा पालना गराउन अधिकतम प्रयत्न गरिएको छ । नेपाल भारत सीमालाई पुर्ण रुपमा बन्द गरिएको छ । मानवीय आवत जावत पुर्ण रुपमा बन्देज गरिएको छ । सशस्त्र प्रहरीले सीमा क्षेत्रमा यसअघि वोर्डर आउट पोष्ट स्थापना गरेर निगरानी गरिरहेको थियो । अहिले सरकारले सीमामा समेत मानव आवतजावतमा प्रतिवन्ध लगाएपछि सशस्त्र प्रहरीले जनशक्ति थप गरेको छ भने नेपाल प्रहरीले समेत सीमा क्षेत्र केन्द्रीत गरेर सुरक्षाकर्मी परिचालित गरेको छ । यसरी नै सीमा क्षेत्रका टोल बस्तीका युवाहरुलाई सिमा निगरानी संयन्त्र निर्माण गरि परिचालन गरिएको छ । सो संयन्त्र मार्फत सीमा क्षेत्रको मानव आवत जावतको सूचना आदान प्रदान र यदि लुकीछिपी कोही नेपाल भित्रिएमा नियन्त्रणमा लिएर क्वारेन्टाईनमा राख्ने व्यवस्था मिलाईएको छ । उपचारको सन्दर्भमा मेची अञ्चल अस्पतालमा २५ वेड र दमक अस्पतालमा ५ वेड क्षमताको आईसोलेसन वार्ड तयार पारिएको छ । यी अस्पतालमा आवश्यक जनशक्तिको समेत व्यवस्थापन गरिएको छ ।

२. राहतको तयारी कसरी गरिएको छ ?
– नेपाल सरकार र प्रदेश सरकारको निर्णय बमोजिम पहिलो चरणमा स्थानीय तहहरुले आफ्नो स्थानीय संञ्चित कोषबाट र अन्य सहयोगीहरुको तर्फबाट समेत संकलन गरेर राहत कोष स्थापना गरेका छन् । आजसम्ममा १५ वटै पालिकामा गरि जम्मा ५ करोड ५८ लाख १२ हजार ८ सय ४७ रुपैयाँको कोष बनेको छ ।

३. अब गर्न बाँकी काम के के छन ?
– हामीले सिमा नाकाहरुमा नागरिक स्तरबाट निगरानी बढाउन निगरानी संयन्त्र निर्माण गर्ने निर्णय गरेका छौ । त्यो संयन्त्र तत्काल निर्माण गर्न जरुरी रहेको छ । मेची अञ्चल अस्पतालमा पर्याप्त भेन्टीलेटर सहितको आईसोलेसन वार्ड निर्माण गर्नुपर्छ । अहिले संघीय सरकारले २ वटा भेन्टीलेटर राख्ने प्रवन्ध गरेको छ । हामीले अव १० वटा भेन्टीलेटर थप गर्न प्रदेश सरकारलाई आग्रह गरेर माग पठाएका छौ । त्यसरी नै हाम्रा क्वारेण्टाईनहरुलाई सुविधा सम्पन्न क्वारेण्टाईन बनाउन जरुरी छ ।

४ . जिल्लामा अत्यावश्यक तथा दैनिक उपभोग्य बस्तु आपुर्ती र बितरणको अवस्था के छ ?
– पेट्रोलियम पदार्थ लगायतका अत्यावश्यक ईन्धनको आपूर्तीको पुर्ण बन्दोबस्ती मिलाईएको छ । खाद्यन्नको विक्री बितरणको सहज व्यवस्था मिलाईएको छ । खाद्यान्न लगायत अत्यावश्यक बस्तुको ढुवानी बेलुका ६ देखि बिहान ६ बजेसम्म गर्ने गरि प्रबन्ध गरिएको छ भने दैनिक उपभोग्य बस्तुहरुको पसल बिहान ११ देखि दिउसो ४ बजेसम्म खोल्ने प्रबन्ध मिलाईएको छ । साग सब्जीका घुम्ती पसल सञ्चालनमा रहेका छन् जसले घरघरै गएर बिक्री बितरण गरिरहेका छन् । औषधि पसलहरु पूर्ववत नै सञ्चालनमा रहेका छन् ।

५. समस्या र चुनौती कस्ता कस्ता छन् ?
– अहिलेको चुनौती भनेको लकडाउनलाई प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्नु नै हो । एकातिर दैनिक उपभोग्य बस्तु नागरिकका बिचमा सहज पनि पु¥याउनु छ भने अर्को तिर मान्छेलाई हिडडुल गर्न पनि दिनु भएको छैन । यो विरोधाभाषपूर्ण चुनौती छ । साथै हाम्रामा यो लकडाउन विलकुल नयाँ प्रयोग हो । मान्छेले यसलाई कफ्र्यू वा आम हड्ताल जस्तै ठानिरहेका छन् । सितल फिर्यो वा साँझ विहान भयो यसो घुम्न निस्कियो । प्रत्येक टोल टोलमा सुरक्षाकर्मी पु¥याउन सक्ने अवस्था छैन । नागरिकलाई स्व अनुशासित बनाउन सकिएको छैन ।

६.विपन्न र मजदुरको अवस्था कस्तो छ ? राहत वितरण कसरी भई रहेको छ ?
– नेपालको कुल जनसख्याको सरदर २१ प्रतिशत गरिवीको रेखामुनी रहेको तथ्याङ्क छ । त्यसरी हेर्दा झापमा करिब पौने २ लाख नागरिक गरिवीको रेखामुनी रहेका छन् । ती नागरिकलाई नै हामीले राहत उपलब्ध गराउनु पर्ने हो । आजसम्ममा हल्दीबारी गाऊँपालिका बाहेकका १४ वटा पालिकाले ३९ हजार ३ सय ६१ परिवारलाई पहिलो चरणमा राहत वितरण गरि सकेका छन् । यसबाट १ लाख ६० हजार ४ सय १३ जना प्रत्यक्ष लाभान्वीत हुनु भएको छ । राहत बितरण कार्य जारी नै छ लक्षित वर्ग सबैलाई राहत पु¥याईने छ ।

७. बजार तथा समग्र अनुगमनको अवस्था कस्तो छ ?
– अहिले उपभोक्ता अधिकार ऐनले बजार अनुगमनको सम्पुर्ण व्यवस्था गर्ने गरि पालिका तहलाई तोकेको छ । बजारमा कृतिम अभाव र कालावजारी हुन नदिने कुरामा पालिकाको राजनीतिक तथा प्रशासनिक नेतृत्व सजग छ । (बैशाख ४ गते) मात्रै पनि नगरप्रमुखहरुसँग भिडियो कन्फ्रेन्स भएको छ । त्यहाँ पनि बजार अनुगमनको कुरालाई जोड दिएको छ । जहाँसम्म अन्य अनुगमनको कुरा छ, हामीले कोरोना संक्रमण रोकथाम, उपचार जिल्ला अनुगमन तथा समन्वय समिति गठन गरेर नै आवश्यक अनुगमन र समन्वयको काम गरिरहेका छौ । त्यसका अतिरिक्त जिससको संबैधानिक दायित्व अनुसारको अनुगमन र समन्वयको काम नियमित रुपमा नै भई रहेको छ । समितिका सबै पदाधिकारीहरु आ आफ्नो कार्यक्षेत्रमा जिम्मेवारी निर्वाह गरिरहनु भएको छ ।

८. चिया उधोग सञ्चालनका बारेमा के निणर्य भयो ?
– जिल्ला अनुगमन तथा समन्वय समितिको तर्फबाट सरकारले तोके बमोजिमको मापदण्ड पुरा गरेर चिया उधोग सञ्चालनको व्यवस्थापन जिल्ला प्रशासन कार्यालयले मिलाउने निणर्य भएको थियो । सो काममा जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा आजै प्रमुख जिल्ला अधिकारीको संयोजनमा उधोगी र मजदुर क्षेत्रको नेतृत्व तहको छलफलबाट बैसाख ७ गतेबाट चिया बगान तथा उधोगहरु सञ्चालन गर्ने निर्णय भएको जानकारी प्राप्त भएको छ ।

९. चिया मजदुरले राहत पाए त ?
– नेपाल सरकारले असंगठीत क्षेत्रका मजदुरहरु र असाहय व्यक्तिहरुलाई राज्यको तर्फबाट स्थानीय पालिका मार्फत राहत उपलब्ध गराउने निर्णय भएको छ । चिया मजदुरहरु संगठित क्षेत्रका मजदुरहरु हुन् र उनीहरुलाई सम्बन्धित उधोगीले नै राहत उपलब्ध गराउने निर्णय गरेको छ । त्यस वापत राज्यको तर्फबाट सरकारले आवश्यक सहुलियत उपलब्ध गराउने भनिएको छ । त्यसकारण चिया मजदुरहरुलाई राहत उपलब्ध गराउने मुख्य दायित्व उधोगीहरुको हो । तर, पालिका भित्रका नागरिक भएको हिसाबले पालिकाहरुको तर्फबाट पनि केही राहत बितरण गरिएको भन्ने जानकारी पाएको छु ।

१०. कारागारका कैदीका लागि हातधुने साबुन समेत नरहेको गुनासो सञ्चार माध्यममा आएपछि समाधानको पहल गरियो, अहिले कस्तो अवस्था छ ?
– मलाई अच्चम लाग्छ, कारागारका कैदी बन्दीहरुको न्यूनतम आवश्यकता राज्यको तर्फबाट उपलब्ध गराईन्छ । साबुन, सेनिटाईजर, मास्क लगायतका सामग्री नभएको समाचारपछि सामाजिक विकास राज्य मन्त्री ज्यू मास्क र सेनिटाईजर बोकेर आउनु भएछ र हामी पनि गयौ । त्यहाँ जेलरलाई सोध्दा ती सामग्री पर्याप्त भएको पाईयो । कारागारमा खाद्यान्न लगायत त्यसता कुनै सामग्रीको अभाव छैन । समाचारमा आएपछि सामाजिक संघ संस्थाका साथीहरुले साबुन लगेर हस्तान्तरण गर्नु भयो । तर सामग्री नै नभएको अवस्था चै हैन र त्यो अवस्था पनि छैन ।

११. कृषकका लागि मल, विऊ र ईन्धन लगायतका सामाग्री कसरी उपलब्ध गराईदैछ ?
– किसानहरुलाई सिचाईको प्रयोजनका पानी पम्प सञ्चालनका लागि आवश्यक पर्ने डिजेल उपलब्ध गराउने व्यवस्था मिलाईएको छ । मलको आपूर्तीका लागि कृषि सामग्री कम्पनी र साल्ड ट्रेडिङ्गका जिल्लास्थित कार्यालयलाई आवश्यक निर्देशन गरिएको छ ।

१२. कृषि उत्पादन बजारसम्म पुग्न नपाएको गुनासो आएको छ । यसलाई कसरी सहज बनाउन सकिएला ?
– कृषि उपजका ढुवानीका साधनहरुलाई ढुवानीको सहज बातावरण निर्माण गरिएको छ । यदि कुनैपनि किसानको उत्पादन बजारसम्म पु¥याउन असहज भयो भने स्थानीय जनप्रतिनिधि र सुरक्षा निकायसँग समन्वय गर्नु हुन अनुरोध पनि गर्न चहान्छु ।

१३. सडकपेटीमा बस्ने असाहय र मानसिक रोगी लकडाउनमा भोकै परेपछि सामाजिक अभियान्ता दिवाकर चौधरी र सञ्चारकर्मी खगेँन्द्र घिमिरेले दैनिक खाना खुवाउदै हुनुहुन्छ । यसबारे के भन्नु हुन्छ ? अझ के गर्नु पर्ला ?
– अभियान्ता साथीहरुलाई धन्यवाद । लकडाउन नभएको वेलापनि ती सडकमा रहेका मानिसहरुलाई कोही न कोही व्यक्तिहरुले खाना खुवाउनु भएको थियो । हिजोसम्म खुवाउने र भोली लकडाउन खुलेपछि खुवाउनेहरुलाई पनि धन्यवाद दिन्छु । यस सन्दर्भमा हामीले नयाँ ढंगले सोच्न जरुरी छ । हिजो जनताको आगनमा सरकार भएन सरकार टाढा भयो भनेर हामीले जनताको आगनमै सरकार पु¥याउने अभियान अन्तरगत शक्ति सम्पन्न स्थानीय सरकार निर्माण ग¥यौ । त्यसैले त्यस्ता असाहयहरुको संरक्षण कसरी गर्ने स्थानीय सरकारले योजना बनाउन जरुरी छ । सडकलाई सडकमानव रहित बनाउन जरुरी छ । आजको यो जनताले ल्याएको लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाका लागि सडक मानव सुहाउदो विषय हैन ।

१४. निजी अस्पतालले सामान्य ज्वरो आएका विरामी समेत गेटबाटै फर्काउने गरेको गुनासो छ । यो समस्या हलका लागि के निर्णय भएको छ ? के त्यसको कार्यान्वयन भएको छ ?
– अस्पताल चाहे निजी वा सरकारी ती नागरिकका सेवाका लागि हुन् । सहज वा असहज जुन सुकैबेला पनि नागरिकको सेवामा समर्पित हुन जरुरी छ तर झापाका केही निजी अस्पतालहरु जुन हर्कत देखाए त्यसलाई हामीले नजिकबाट अवलोकन गरेका छौ । सहजबेलामा नाफाका लागि लुछाचुडी गर्नेहरुको भाग्ग्रे भागको अवस्था पनि देखियो । सेवा दिन आवश्यक पर्ने सामग्रीको न्यूनतम प्रबन्ध उहाँहरुको दायित्व हो । अधिक आवश्यकता पर्यो भने त्यो वेला राज्य गुर्हान सकिन्छ । तर हाम्रा पुर्खाले भनेको उखान माछा देख्दा दुला हात सर्प देख्दा … को प्रवृति देखियो । उहाँहरुलाई राज्यको तर्फबाट दायित्व निर्वाह गर्न आग्रह गरिएको छ । त्यो दायित्व पुरा गर्नु हुन्छ भन्ने विश्वास लिएको छु ।

१५. झापामा हालसम्म भएका समग्र कामको मुल्याङ्कन कसरी गर्नु भएको छ ?
– सरकारको सही बेलाको सही निर्णयका कारण हामीले परिस्थितीलाई नियन्त्रणमा लिन सक्यौ जस्तो लाग्छ । आजसम्मको अवस्थालाई हेर्दा अव भयावह हुदैन भन्ने विश्वास जागेको छ । सरकारको निर्णयलाई आम रुपमा नागरिकस्तरबाट जुन रुपमा स्वीकार गरियो र कार्यान्वयन गर्न नागरिक स्तरबाट पहलकदमी लिईयो । यो सहारनीय काम भएको छ । लकडाउनलाई टोल टोल स्तरमा कार्यान्वयन गर्न होस वा सीमा निगरानीमा होस एउटा उच्च जिम्मेवारी बोध गरेको महसुस गरेको छु । त्यसका लागि झापाली सबै आमाबुवा, दिदीबहिनी तथा दाजुभाईहरुमा धन्यवाद ज्ञापन गर्दछु । साथै झापामा लामो समयदेखि राजनीतिक दलहरु बिचको सहकार्यको संस्कृति छ । यो संक्रमणको संकटको वेलामा पनि दलहरु बिच त्यो संस्कृती प्रकट भएको छ । उच्च राजनीतिक संस्कृती सहित सहकार्यका लागि राजनीतिक दलहरुलाई आभार प्रकट गर्दछु । विपद्को बेला आफ्नो मुठ्ठी खोल्ने सबै महान व्यक्तित्वहरुप्रति सम्मान गर्दछु । जिल्लाको प्रशासनिक नेतृत्व सरदर युवा अवस्था कै भएर होला जुन सक्रियता छ त्यसका कारण पनि हामी व्यवस्थित हुन सक्यौ ।

अन्त्यमा, हामीले जिससको वेवसाईडमा कोरोना संक्रमण सम्बन्धी सूचनालाई एकिकृत रुपमा हेर्न मिल्ने गरि ड्यासबोर्ड निर्माण गरेका छौ । त्यो ड्यासवोड तयारी र तथ्याङ्क प्रविष्ट र सम्पादन गर्ने सूचना प्रविधी बिज्ञ साथीहरु र १५ वटै पालिकाको सूचना प्रविधी अधिकृतहरुको योगदानका लागि समेत आभार प्रकट गर्दछु ।