राजेन्द्र कडरिया, कृषि शाखा प्रमुख

स्थानीय तहको पहिलो निर्वाचनपछि बिर्तामोड नगरपालिकाले विभिन्न क्षेत्रहरुमध्ये कृषिलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर कार्यक्रम बनाएको कृषि अधिकृत राजेन्द्र कडरियाले बताए । उनका अनुसार निर्वाचनपछि जनप्रतिनिधिहरुले कृषिलाई हेरेको सकारात्मक दृष्टिकै कारण बिर्तामोडले कृषि क्षेत्रमा प्रगति हासिल गरिरहेको छ ।

सुरुवाती चरण मै नगर क्षेत्रका कृषियोग्य जमिनमा अनिवार्य सिँचाई सुविधा पुर्याउने र पूर्वकै ठुलो बजार बिर्तामोडलाई आवश्यक पर्ने तरकारी उत्पादन गर्ने लक्ष्य राखिएको थियो । सँगै किसानलाई नियमित आइपर्ने प्राविधिक समस्याहरुमा सहजीकरण गरेर किसानका ससाना समस्याहरु तत्कालै समाधान गर्ने लक्ष्य थियो । बालीनालीमा रोग लाग्ने, औजारका समस्या र प्रविधिसँगै वीउका समस्याहरु भोगिरहेका किसानको समस्याहरु न्यूनिकरणका लागि कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको कडरियाको भनाई छ । जस अनुरुप लक्ष्य नजिक पनि पुगेको जानकारी दिए ।

यो ४-५ वर्षको दौरानमा सिँचाई पुर्याउने लक्ष्य अनुसार ८०७ वटा मोटर बोरिङको व्यवस्था गरिएको छ । त्यसले २५ सय हेक्टरमा सिँचाई सुविधा पुराएको छ । विभिन्न संघ संस्था र ज्ञान केन्द्र झापा समेतको सहयोगमा ७० प्रतिशत जमिनमा सिँचाईको सुविधा पुराइसकेका छौं । बिर्तामोडको कृषि क्षेत्रका लागि यसलाई ठुलो उपलब्धीका रुपमा लिइएको छ ।

सिँचाई सुविधाकै कारण किसानको बाली प्रक्रियामा नै ठुलो परिवर्तन आएको छ । पहिले धान मात्र लगाउने किसान आकासे पानीको भरमा गहुँ र मकै छर्ने गनुहुन्थ्यो । अहिले किसान तीन वटा बाली लगाइरहनु भएको छ । धान, आलु, मसुरो, गहुँ र मकै तीन सिजनमा उत्पादन भइरहेको छ । यसले बाली पद्धतिमा वृद्धि गरेको छ । सिँचाईका कारण तोरीको उत्पादन बढेको छ । तोरीको कारण मौरी र महको पनि उत्पादन भइरहेको छ । सिचाँईको प्रभाव यहाँसम्म छ, कडरिया भन्छन् ।

बिर्तामोडमा मेयर विषादी मुक्त कार्यक्रम सञ्चालनमा छ । व्यवसायिक रुपमा तरकारी खेती गर्ने किसानको प्रवद्र्धन गर्ने र विषादी न्यूनिकरण गर्दै उत्पादित कुषि वस्तु उपभोक्तासम्म पुराउने रणनीति अनुसार काम भएको थियो । कृषि शाखाका अनुसार अहिले ११७ वटा कृषि फर्म दर्ता भएका छन् । सबै फर्महरुले २-४ कठ्ठादेखी ६-७ विगासम्म तरकारी खेती लगाइरहेका छन् । त्यसरी व्यवसायिक रुपमा तरकारी उत्पादनमा लागेका किसानलाई आवश्यक तालिमहरु उपलब्ध गराइएको छ । प्राविधिक तालिमदेखि किसानलाई चाहिने औजार उपकरण, मल, वीउ उपलब्ध गराइरहेको अवस्था छ । तरकारी खेतीमा आकर्षित गर्न किसानहरुका लागि नगरपालिकाले पर्याप्त काम गरेको छ ।

आगमी दिनमा पनि गर्दै जाने छ । उनले भने–परिस्थिति यस्थो बन्यो कि अब नगरपालिकाले नहेरे पनि उहाँहरु व्यवसायिक तरकारी खेती गर्न सक्षम बन्नु भएको छ । आम्दानी लिन बानी परिसक्नु भएकोले तरकारी उत्पादन र व्यवसाय छोड्न सक्नुहुन्न ।

अहिलेसम्मको अर्को उपलब्धी भनेको तरकारी उत्पादनको एउटा चरण पुरा भएको छ । अब, उत्पादित तरकारीको बजारिकरण गर्न लागेको छोंै । यो वर्ष, बजारिकरणको वर्ष भन्ने कार्यक्रम नै बनाएर काम गरिरहेको उनको भनाई छ । बजार प्रवद्र्धनका २० लाख बजेटको व्यवस्था गरेको छौं । चालु आर्थिक वर्षभित्र तरकारी संकलन केन्द्र र विक्री केन्द्रका लागि काम सम्पन्न गर्न लागिपरेको कृषि शाखाले विचौलिया रहित कृषि क्षेत्रको परिकल्पना गरेको छ ।

संकलन केन्द्र र विक्री केन्द्रको सञ्चालनसँगै किसानले उचित मुल्यमा आफ्नो उत्पादन उपभोक्तासम्म पुराउन सक्नेछन् । बिर्तामोडका किसानले उत्पादन गरेको तरकारी विषादि रहित हुनेछ । किनभने, नगरपालिकाले यहाँ उत्पादित कृषि उत्पादनको विषादि परीक्षण गरेर मात्रै बजारमा पठाउने छ । १५ प्रतिशत विषादी मात्रा भएको तरकारी मात्रै बजारमा विक्री गर्न दिइनेछ । अहिले कृषि बजारमा रहेको विषादी परीक्षणमा ३५ प्रतिशतसम्मलाई उपभोग योग्य भनिएको छ ।

बिर्तामोड धानको वीउमा आत्मनिर्भर भइसकेको छ भने आलुको वीउ उत्पादनलाई प्राथमिकता दिएका छौं । सहज नेपाल, बिर्तामोड नगरपालिका र किसानको समेत लगानीमा ७० टन क्षमताको कोल्ड सेन्टर निर्माण गरिएको छ । वडा नं. ७ मा निर्माण गरिएको कोल्ड सेन्टरमा विद्युत जडानको काम बाँकी छ । केही दिन मै विद्युत जडान गरेर कृषि उत्पादन र वीउको स्टोर गर्ने योजना रहेको छ ।

नगरपालिकाले आपतकालिन बाली संरक्षणमा धान र मकैको रोग निवारणमा समेत काम गरिरहेको छ । यो वर्ष ८ हजार किसानले उक्त सेवा पाएका छन् । ठुलै समस्या आएमा कृषि शाखाले किसानको बालीमै पुगेर रोग निवारण गर्छ । सामान्य भएमा किसानलाई नै सहजीकरण गरिदिन्छौं ।

किसानलाई तालिमदेखी उपकरण व्यवस्थापन र कौशी खेतीका लागि सहजीकरण गरिरहेको कृषि शाखाले किसानलाई संघ र प्रदेशका कार्यक्रमहरुमा समेत प्रतिष्पर्धा मार्फत सहयोग गरिरहेको छ ।

बिर्तामोडका किसानहरु नियमित धान उत्पादन गरिरहनु भएको छ । यहाँका किसान धान र तरकारी उत्पादनमा लाग्नु भएको छ । बजारको समस्या हुँदाहुँदै पनि किसानको आकर्षण तरकारी उत्पादनमा बढिरहेको छ । बजारको व्यवस्थापनमा लागिरहेको कृषि शाखाले आलु स्टोरको पनि परिकल्पना गरेको छ । आलु स्टोर गर्न सकियो भने किसानलाई धेरै नै राहत हुन्छ । त्यस्तै किसानहरु तोरी उत्पादनमा पनि सक्रिय हुनुभएको छ । विगतमा भन्दा अहिले तोरी बालीप्रति किसान आकर्षित भएको पाएका छौं, कडरियाले भने ।

सिचाँई सुविधा पाएपछि किसानले मकै र गुहँ बाली लगाउनु भएको छ । सिचाँईको प्रवन्ध नहुँदा समस्या थियो, अहिले किसानको जमिन बाँझो हुने मात्रा नै घटेको छ । खाद्यन्न बाली र नगदेबालीमा किसानको आकर्षण बढिरहेको कृषि शाखाले जनाएको छ ।

किसानका लागि विद्यमान कतिपय समस्याहरु समाधान गर्न सकियो भने १२ महिना खेतमा बाली उत्पादन भइरहनेछ ।

अन्य पालिकाहरु भन्दा बिर्तामोड नगरपालिकाले बाली संरक्षणको क्षेत्रमा धेरै काम गरिरहेको अवस्था छ । बाली संरक्षणका लागि अन्य पालिकाहरुमा खासै काम भएको पाइदैन । तर, बिर्तामोडले बाली संरक्षण कार्यक्रमलाई प्राथमिकता दिएको छ । बाली संरक्षणसँगै बिर्तामोडले सिचाँईलाई विशेष प्राथमिकता दिएको छ । नगर प्रमुख पवित्रा महतारा प्रसाईले पनि आफ्नो कार्यकालको सुरुवात मै सम्पूर्ण कृषि क्षेत्रलाई सिन्चित गर्ने निर्णय गर्नु भएको थियो । उक्त निर्णय बमोजिम नै सिँचाई विस्तारको काम भएको छ ।

सिँचाईकै कारण तरकारी खेतीमा उल्लेख्य उपलब्धी हासिल गर्न सकिएको छ । तरकारी खेती ३÷४ वर्षको अन्तरालमा बजार खोज्ने परिस्थितिमा पुगिएको छ । अब, केहि वर्षमा बिर्तामोडका किसानले यहाँका नागरिकलाई पुग्ने गरी तरकारी उत्पादन गर्न सक्ने अपेक्षा गरेका छन् । र, त्यो संभव पनि छ ।

यहाँ मुख्यतः तरकारी खेती, तोरी, आलु र बाली संरक्षणमा विशेष प्राथमिकतामा काम गरिएको छ ।